Tej opowieści o strategic foresight nie byłoby gdyby nie WUD Silesia 10.5. Poprzednio dzieliłam się z Tobą doświadczeniem z udziału w tej konferencji. Podczas tego wydarzenia miałam okazję spróbować sił w designie spekulatywnym. Organizatorzy zaprosili nas do tego, aby wyobrazić sobie, że jest rok 2028 i od 3 lat dostępny jest wynalazek, który pozwala na obustronną komunikację pomiędzy ludźmi i wybranymi gatunkami zwierząt. Zgłaszając się na konferencję, nie spodziewałam się, że nauczę się tak wiele.
Tymczasem od WUD Silesia 10.5. minął rok. A ja wykorzystałam inspiracje z designu spekulatywnego i powtórzyłam ćwiczenie ze stożkami przyszłości w… pracy w banku. I to właśnie o tym będzie dzisiejsza opowieść.
Co może przynieść kolejna dekada? Jak to się zaczęło
Badania eksploracyjne, cykliczne testy użyteczności, analiza głosów klienta – to zadania, jakie podejmujemy codziennie. Wszystko to zgodnie ze strategią banku by wspierać klientów w podejmowaniu decyzji życiowych i finansowych. Pracujemy nad tym, aby bankowanie było proste i dostępne dla jak najszerszego grona użytkowników.
Pandemia, wojna, trudna sytuacja makroekonomiczna, niska wiedza finansowa Polaków, obawy o finansową przyszłość w trudnych czasach… Te czynniki postawiły nas przed wyzwaniem: jak wesprzeć klientów w trudnych czasach? Jak oswoić początkujących inwestorów z nowymi rozwiązaniami i pomóc świadomie i odpowiedzialnie postawić pierwsze kroki na giełdzie papierów wartościowych? Jak zbudować strategię i przewagę konkurencyjną długofalowo, w czasach czarnych łabędzi, gdy nie wiemy co przyniesie jutro?
Szukaliśmy narzędzia, które dałoby nam odpowiedź na pytanie: co może przynieść kolejna dekada? I na jakie zmiany powinniśmy przygotowywać się już dziś?
Pewnego dnia wdzwoniono mnie na niezapowiedzianą rozmowę. Zapytano mnie, czy mam pomysł, jak ugryźć takie wyzwanie. Zrobić warsztaty? Zlecić badania? Opowiedziałam wtedy o stożkach przyszłości. Nie wchodziłam w szczegóły. Powiedziałam jedynie, że znam narzędzie, które może nam pomóc i wrócę z propozycją, co możemy zrobić krok po kroku.
Stożki przyszłości i design spekulatywny, które poznałam podczas warsztatów WUD Silesia, były punktem wyjścia. Przeczesując sieć w poszukiwaniu inspiracji, natknęłam się na strategic foresight (przewidywanie strategiczne).
Czym jest Strategic foresight?
Strategic foresight to uporządkowana metodologia, która wykorzystuje inteligencję zbiorową, myślenie o teraźniejszości i przyszłości. Wszystko po to, aby przewidywać zmiany i lepiej się na nie przygotowywać. Jak się dowiedziałam, jest to metodologia wykorzystywana m.in. w pracach Komisji Europejskiej. Co ciekawe, sam wiceprzewodniczący Maroš Šefčovič został upoważniony, aby czuwać nad tym, by prognozy strategiczne były uwzględniane w pracach Komisji.
Strategic foresight kłada się z 6 kroków:
- Wyznaczenie obszaru prac.
- Zebranie i analiza trendów.
- Przewidywanie scenariuszy.
- Tworzenie wizji przyszłości: określanie szans i wyzwań.
- Planowanie wsteczne (back-casting).
- Wdrożenie.
Ten proces dostosowałam nieco do naszych potrzeb i przygotowałam propozycję, jak do codziennych działań włączyć serię warsztatów strategicznych, wykorzystując Strategic Foresight. Dostałam zielone światło i zaczęliśmy działać.
Strategic foresight w banku – case study
Przeprowadziliśmy serię warsztatów. Na różnych etapach angażowaliśmy w to przedsięwzięcie pracowników biura maklerskiego o bardzo zróżnicowanych doświadczeniach i kompetencjach. W gronie uczestników znaleźli się: członkowie zespołu Rozwoju Biznesu, maklerzy, osoby zajmujące się ewidencją, rozliczeniami i nadzorem. Do wybranych warsztatów dołączali również projektanci spoza biura maklerskiego.
Warsztaty trwały od lutego do lipca 2022.
Etap 1: Burza mózgów.
Zebraliśmy od wszystkich pracowników biura pomysły na rozwiązanie problemów klientów, rozwijanie produktu i oferty. Nie zdradzaliśmy na tym etapie, co szykujemy dalej. Zanim odkryliśmy wszystkie karty, chcieliśmy wpierw zebrać nieukierunkowane pomysły i inspiracje, płynące z doświadczeń i obserwacji pracowników, m.in. z pracy z klientami.
Etap 2: Radar trendów
Równolegle przez kilka tygodni pracowaliśmy nad radarem trendów. Przeprowadziliśmy desk research, zbierając dane, raporty i trendy, które stały się bazą do dalszej pracy. Przyglądaliśmy się takim m.in. zjawiskom jak: niepokoje Polaków, niska wiedza finansowa, charakterystyka pokoleń Z i alfa, inflacja, migracje, nowe formy inwestowania, tech inkluzywny, czy nawet metaversum. Wyselekcjonowaliśmy te, które mają wpływ na nasz biznes i na które my mamy wpływ. Pogrupowaliśmy je na trendy społeczne, technologiczne, ekonomiczne, ekologiczne i polityczne.
Każdy trend zmapowaliśmy również na osiach, które mówiły o tym:
- kiedy dany trend będzie miał na wpływ na nasz biznes i naszych klientów (tu i teraz; do 3 lat od teraz; do 8 lat od teraz; do 10 lat od teraz),
- jaki wpływ ma dany trend (duży, mały).
Etap 3: Scenariusze przyszłości
Trend radar posłużył nam jako baza do kolejnych warsztatów. Zaprosiliśmy od warsztatów szersze grono pracowników biura i zachęciliśmy ich do stworzenia scenariuszy przyszłości na bazie radaru trendów. Na samym początku warsztatów zaprezentowałam czym jest strategic foresight i jaki jest cel warsztatów. Zrobiłam to po to, aby uczestnicy wiedzieli, co się będzie działo, dlaczego zostali zaproszeni na te warsztaty i jaki będzie efekt wspólnej pracy. Po tym krótkim wstępie zaprezentowałam trend radar i omówiłam kluczowe trendy, dbając o to, żeby pokazać dużo inspirujących danych i przykładów, aby zaintrygować uczestników i rozbudzić ich wyobraźnię.
W drugiej części warsztatów rozdzieliłam uczestników do wirtualnych pokoi (warsztaty prowadziliśmy zdalnie) i korzystając z techniki warsztatowej World Cafe, w dwóch rundach zaprosiłam ich do stworzenia scenariuszy przyszłości na bazie radaru trendów.
Zgodnie z teorią stożków przyszłości, pracowaliśmy nad scenariuszami:
– business as usual,
– przyszłość optymistyczna,
– przyszłość pesymistyczna,
– dzika karta (przyszłość, w której wszystko może się zdarzyć).
Co ważne: każda z tych przyszłości musi być prawdopodobna. Nie chodzi tu o pisanie bajek, ale o prognozowanie, co realnie mogą przynieść zebrane i przeanalizowane trendy, aby przekuć to na konkretne działanie.
Czym jest World Cafe?
Jeśli nie znacie World Cafe, to spieszę z wyjaśnieniem. To technika warsztatowa, w której tworzycie stoliki dyskusyjne. Każdy stolik ma swojego opiekuna i motyw przewodni dla dyskusji. U nas były to np. „Co najlepszego może się stać w 2030 roku?” (przyszłość optymistyczna), czy „co najgorszego może się stać w 2030 roku?” (przyszłość pesymistyczna). Uczestnicy warsztatów są losowo przydzielani do stolików. Dyskusje mogą toczyć się w kilku rundach. Po upływie określonego czasu (np. 20 minut), tylko opiekunowie stolików zostają na swoich miejscach. Pozostali uczestnicy wymieniają się i toczą dyskusje na kolejny temat.
Warsztaty zakończyliśmy wizją 4 różnych przyszłości, z których wyselekcjonowaliśmy powtarzające się czynniki do dalszej pracy.
Etap 4: Szanse i wyzwania
Na bazie scenariuszy przyszłości zdefiniowaliśmy w grupach kluczowe szanse i wyzwania jakie dostrzegamy we wszystkich 4 scenariuszach.
Etap 5: Definicja sukcesu i backcasting
Dla każdego wyzwania zdefiniowaliśmy wizję sukcesu, a następnie przeprowadziliśmy kolejną burzę mózgów „co musimy zrobić, aby do 2032 osiągnąć ten cel” i „co możemy zrobić już teraz”. Po tym etapie mieliśmy konkretne zadania, jakie mogliśmy zaplanować w ramach codziennej pracy.
Rezultaty po Strategic foresight
Warsztaty dały nam możliwość spojrzenia szerzej na zmiany, które zachodzą w świecie, w życiu naszych klientów i w naszym biznesie. Efektem były konkretne działania do podjęcia w ramach kluczowych obszarów.
Poza planem „na teraz”, zbudowaliśmy wśród pracowników większą wrażliwość i świadomość zmian zachodzących w otoczeniu klientów i zyskaliśmy szersze spojrzenie dla budowania długoterminowej strategii – zgodnie z misją by stale się doskonalić, usprawniać i upraszczać inwestowanie i wspierać klientów w podejmowaniu decyzji finansowych.
Czego mnie nauczył strategic foresight
Podsumowując, dla mnie, jako dla projektantki, to doświadczenie było jedną z najbardziej rozwojowych rzeczy, w jakich miałam okazję brać udział w ostatnim czasie. Był to mocny trening umiejętności planowania, prowadzenia warsztatów, reagowania na niespodziewane sytuacje. Analiza trendów i praca z trend radarem zmieniła moje spojrzenie na kontekst, w jakim pracuję. Natknęłam się na ogrom inspirujących badań i raportów, którym mam zamiar poświęcić osobny wpis.
Wyzwaniem było zaangażowanie w warsztaty kreatywne różnych pracowników biura maklerskiego. W tym również tych, dla których takie warsztaty projektowe mogły być zupełnie nowym doświadczeniem. W biurze maklerskim pracowałam wtedy zaledwie od kilku miesięcy i jeszcze nie znałam dobrze swoich współpracowników, więc nie wiedziałam czego się spodziewać. Miałam obawę, że zaproszenie ich do tworzenia scenariuszy przyszłości zostanie potraktowane jak zaproszenie do trywialnej zabawy w pisanie bajek, które tylko zajmują ich cenny czas.
To, co dobrze się tutaj sprawdziło, to dwie rzeczy. Przypomnę, że nad scenariuszami przyszłości pracowaliśmy w grupach bazując na technice warsztatowej world cafe.
Po pierwsze poprosiłam osoby, które w procesie strategic foresight uczestniczyły od początku, o zostanie opiekunami dla każdej z grup. Dzięki temu każda grupa miała opiekuna, który znał ideę tego przedsięwzięcia i znał nasz trend radar na wylot. Po drugie zaprosiłam do warsztatów ze scenariuszy przyszłości projektantów z innych departamentów. Dzięki ich wsparciu miałam w każdej grupie przynajmniej jedną osobę, dla której warsztaty projektowe są chlebem powszednim i które mogły wesprzeć opiekunów pokoi, rozbudzając kreatywność uczestników i zachęcając ich do aktywnej dyskusji.
Polecajki
Jeśli moja opowieść Cię zaintrygowała i chcesz wypróbować tą metodologię w swojej pracy, poniżej znajdziesz kilka polecajek. To materiały, które ułatwiły mi postawienie pierwszych kroków, zaplanowanie i przeprowadzenie warsztatów.
Po pierwsze oto przewodniki po metodologii:
- Andy Hines „Thinking about the Future: Guidelines for Strategic Foresight”
- Framing the future. Guide to Strategic Foresight
- Building a trend radar: a beginner’s guide
A po drugie, zobacz inspiracje w temacie trendów:
- Mapa trendów od Infuture Institute
- Profil Moniki Boryckiej Trend Radar PL na instagramie
- Raporty od Infuture Institute
- Stanisław Lem „Kongres futurologiczny” :-). Tak się złożyło, że czytałam tą książkę, gdy zaczęłam pracę ze strategic foresight. Cała powieść zachwycająca i niezwykle pobudza wyobraźnię. A konkretnie polecam zwrócić uwagę na fragment, gdy Tichy stosuje słowotwórstwo do tworzenia wyobrażeń na temat przyszłości. 🙂
Do napisania!
Ula
—